GAZİ MECLİS 100 YAŞINDA

İngilizlerin Musul, Kerkük, Süleymaniye, Zonguldak ve Haydarpaşa–Ankara demiryolu boyunda; Fransızların Adana, Maraş, Antep, Urfa; İtalyanların Antalya ve Konya’da; Yunanlıların İzmir, Manisa ve Aydın’da; Ermenilerin Kars, Iğdır ve Sarıkamış’ta ve Gürcülerin de Ardahan, Batum ve Artvin’de işgal faaliyetlerini sürdürdükleri bir dönemde Temsil Heyeti Başkanı Mustafa Kemal Paşa’nın 19 Mart 1920’de vilayetler ile sancaklara ve kolordu komutanlarına gönderdiği tamimle “Olağanüstü yetkilere sahip” bir Mebuslar Meclisi’nin Ankara’da toplanacağını bildirmesi Türk Milletine ferahlık vermiş, umutları yeşertmişti .

Mustafa Kemal Paşa, 16 Mart 1920’de İstanbul’un işgali ile dağılmış olan Meclis-i Mebusân’dan gelebileceklerin de bu meclise katılabileceklerini duyurmuş, seçimlerin yapılarak on beş gün içinde milletvekillerinin Ankara’da bulunmalarını istemişti. Bu çağrılar yurdun dört bir yanında yanıt bulmuş, illerde süratle ve ciddiyetle seçimler yapılmıştır. Fakat Ankara’da, meclisin toplanabileceği büyüklükte bir bina yoktu. Bu sebep le meclisin açılışı planlandığı gibi gerçekleşmedi. “ İttihat Terakki Kulübü ” olarak inşa edilmeye başlanan fakat tamamlanmayan bi nanın eksiklikleri hızlı bir şekilde giderilerek meclis binası haline getirildi.

Hazırlıklar tamamdı. Meclisin 23 Nisan Cuma günü açılacağı kararı Heyet-i Temsiliye adına Mustafa Kemal Paşa imzasıyla 21 Nisan 1920 tarihinde şu telgrafla Kolordulara bildirilmiştir: "Tanrının lütfuyla Nisan’ın 23’üncü Cuma günü, cuma namazından sonra, Ankara’da Büyük Millet Meclisi açılacaktır. Vatanın istiklali, yüce Hilafet ve Saltanat makamının kurtarılması gibi en önemli ve hayati görevleri yapacak olan Büyük Millet Meclisi'nin açılış günü cumaya rastlamakla, o günün kutsallığından yararlanılacak ve bütün sayın milletvekilleriyle Hacı Bayram Veli Cami-i Şerifi'nde cuma namazı kılınarak Kur'an'ın ve namazın nurlarından feyz alınacaktır. Namazdan sonra, Sakal-ı Şerif ve Sancak-ı Şerif alınarak meclisin toplanacağı yere gidilecektir. Meclise girmeden önce bir dua okunarak kurbanlar kesilecektir. Bu merasimde Cami-i Şerif'ten başlayarak Meclis binasına kadar Kolordu Komutanlığı'nca askeri birliklerle özel tören düzeni alınacaktır."

23 Nisan 1920 Cuma günü, Hacıbayram Camii’nde Cuma namazının kılınmasının ardından saat , 13.45’te en yaşlı üye olan Sinop Milletvekili Şerif Bey’in, “Bu yüce meclisin en yaşlı başkanı sıfatıyla ve Alla h’ın izniyle milletimizin iç ve dış tam istiklâl dâhilinde mukadderatını doğrudan üstlendiğini ve idare etmeye başladığını bütün dünyaya ilân ederek Büyük Millet Meclisi’ni açıyorum.” Sözleriyle meclis açılmıştır.

I. Meclise, 390 milletvekili seçilmesine rağmen, 23 Nisan’da 115 milletvekili toplanabilmişti r . Çünkü milletvekillerin birçoğu, seçildikleri bölgede işgal kuvvetlerine karşı mücadele vermekteydi. I. Meclisin yaş ortalaması 43’t ür. Genç bir yapıya sahip olan mecliste, vekiller olağanüstü fedakârlık örneği göstermekteydi. Öyle ki, meclis çalışmaları sırasında ışık yoktu. Aydınlatma mum ve gaz lambalarıyla sağlanıyor, vatanı kurtarma çalışmaları bu ortamda yapılıyordu. Birçok vekilin Ankara’da yatacak yeri dahi yoktu. Her biri ayrı birer fedakârlık örneğiydi. Örneğin, Batum Milletvekili Ahmet Fevzi Bey, Şavşat halkından toplayabildiği 75 lira ile yola çıkmış, Samsun’a sekiz günde varabilmişti. Buradan 4 milletvekili ile bir at arabası kiralayıp Ankara’ya ulaşabildi. Bazı milletvekilleri de yolda öldürülmüştü. V ekiller , ilk 8 ay maaş almamıştır. 8 ay sonra ise 100 lira maaş almalarına rağmen yüzde 20'sini bütçe açığını kapatmak için devlete iade etmişlerdir.

Birinci meclis, dış politikada hedef olarak Misak-ı Millî’yi gerçekleştirmek ve memleketi işgal eden devletleribuna uymalarını sağlamak olarak belirtirken, iç politikada, millî birlik ve dayanışma korunacak, askeri alanda Kuvâ-yı Milliye muntazam bir askeri teşkilata dönüşecekti.

Yeni rejim “Meclis Hükümeti Sistemi” idi. Millî Mücadeleyi gerçekleştirmek için kuvvetler birliği sistemini benimsemişti r . 24 Nisan’da yapılan seçimle de, Mustafa K emal Paşa, Meclis Başkanlığına s eçilmişti r .

Memleketin kurtuluşu için hızlıca çalışmalara başlanılan meclis, İstanbul Hükümetinden tepkiler almıştır. 5 Nisan 1920’de dördüncü defa Sadrazam seçilen Damat Ferit, seçimlerin yapılması ve meclisin Ankara’da açılması kararı karşısında endişeye kapılmıştır. Bu harekâtın önünü kesmek için her türlü yola başvurulmaya başlanmış, 11 Nisan 1920’de Mustafa Kemal Paşa’nın idamını isteyen bir fetva yayınlanmıştır. Şeyhülislam Dürrizade Abdullah tarafından düzenlenen bu fetva, binlerce bastırılarak, düşman uçakları yla Anadolu’da dağıtılmıştır. Bununla birlikte, İstanbul Hükümeti tarafından, 28 Nisan 1920’de Anadolu Fevkalade Müfettişliği adı altında bir teşkilat oluşturmuştur. Bu teşkilatlanmaya paralel olarak İstanbul’da Süleyman Şefik Paşa komutasında, Kuvay-i İnzibatiye (Hilafet Ordusu) kurulmuştur. Bu hareket İzmit’e kadar ulaşarak milli hareketi engellemeye çalışmıştır. Fakat Ankara Hükümeti ile İstanbul Hükümeti silahlı olarak karşı karşıya gelmişlerdir. Bu fetvanın yıkıcı etkilerini önlemek için Ankara Müftüsü Rıfat Börekçi tarafından bir karşı fetva hazırlanmıştır. Anadolu’daki müftüler, ileri gelen din görevlileri tarafından imzalanan 5 Mayıs 1920 tarihli bu fetvada, Anadolu harekâtının doğru yolda olduğu belirtilmiş ve İstanbul Hükümetinin fetvasına uyulmaması istenmiştir.

Meclisin açılma sürecinde bunlar yaşanırken, Antep’te, Nisan 1920’de Fransızların yoğun bombardımanı sürmekteydi.Öyle ki, Meclisin açıldığı 23 Nisan Cuma günü, Antep’te halk camilerinde namaz kılarken Fransız topçuları Boyacı, Hacınasır ve Musullu camilerini bombaladı. Bu ortamda, 23 Nisan 1920’de, Ankara’da Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin açıldığı haberi, Antep’e 28 Nisan 1920’de ancak ulaşmıştı.Halk arasında TBMM’nin açıldığı haberi büyük sevinçdoğurmuş, moralleri bir nebze düzeltmişti.

Mustafa Kemal Paşa tarafından, Antep Mutasarrıflığına ve Müdafaa-i Hukuk Cemiyetine çekilen telgrafla, Antep’ten de milletvekili seçilerek derhal Büyük Millet Meclisi’ne hareketlerinin temininin bildirilmesinin ardından, Antep’te seçimler 3 Mayıs 1920’de yapılmıştır. Yapılan seçim sonucunda; Abdullah Lami Efendi (Ersoy), Kılıç Ali Bey, Ali Cenani, Hafız Mehmet Şahin Efendi, Ragıp Yoğun, Mehmet Yasin Kutluğ Bey, Antep mebusu olarak ilk meclise giren vekiller oldu. Seçimden sonra Mustafa Kemal Paşa, 5 Mayıs 336 (1920) tarihinde, “Antep Halkına” başlıklı telgrafında, “Mütarekeyi takip eden günlerde haksız yere yabancı işgaline maruz kalan memleketimizin tamamı vatanı muhafaza ve ırz için her şeyi sevk eden bütün reisler, kumandanlar, subaylar, memurlar ve ahalinin her ferdi ile Millî kahramanlarına Büyük Millet Meclisi’nin hususi teşekkürlerini arz etmeye Meclis tarafından memur edildim. Bu vazifeyi ifa ederken yüksek bir his ile haz duyduğumu ilaveten arz eylerim efendim.” Diyordu.

T ürkiye Büyük Millet Meclisi , Antep savunması ile yakından ilgilenmiştir. Antep’e “Gazi” unvanını veren bu I.M eclis olmuştur. Güney Cephesi bu meclis ile teşekkül etmiştir.

Nice 100 yıllara Türkiye Büyük Millet Meclisi…

# YAZARIN DİĞER YAZILARI

Yazar Murat Dağ - Mesaj Gönder


göndermek için kutuyu işaretleyin

Yorum yazarak Telgraf Gazetesi Topluluk Kuralları’nı kabul etmiş bulunuyor ve yorumunuzla ilgili doğrudan veya dolaylı tüm sorumluluğu tek başınıza üstleniyorsunuz. Yazılan yorumlardan Telgraf Gazetesi hiçbir şekilde sorumlu tutulamaz.

Haber ajansları tarafından servis edilen tüm haberler Telgraf Gazetesi editörlerinin hiçbir editöryel müdahalesi olmadan, ajans kanallarından geldiği şekliyle yayınlanmaktadır. Sitemize ajanslar üzerinden aktarılan haberlerin hukuki muhatabı Telgraf Gazetesi değil haberi geçen ajanstır.